به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از کرمان؛ استان کرمان با وجود اقلیم عموماً کویری، دارای تنوع زیستی قابل توجهی در مناطق حفاظت‌شده کوهستانی، دشت‌های بیابانی و همچنین تالاب‌های فصلی و دائمی (مانند تالاب جازموریان یا مناطق حفاظت‌شده کوه بزو) است. حفاظت از این سرمایه‌های طبیعی در برابر تهدیدهایی چون خشکسالی، فعالیت‌های معدنی و شکار غیرمجاز، نیازمند یک رویکرد مشارکتی است که در آن، سازمان‌های مردم‌نهاد زیست‌محیطی (سمن‌ها) نقشی محوری ایفا می‌کنند. این گزارش تحلیلی به بررسی عملکرد آماری و کیفی سمن‌های زیست‌محیطی در کرمان و موانع قانونی و مالی پیش روی آن‌ها می‌پردازد. برای واکاوی این موضوع، با مسعود نیک‌بخت متخصص محیط زیست صنعتی و اقتصاد چرخشی در انجمن توسعه پایدار به گفتگو نشستیم.

مسعود نیک‌بخت در ابتدای تحلیل خود تصریح کرد: حفاظت از تنوع زیستی در استان پهناور کرمان، تنها از عهده سازمان‌های دولتی مانند محیط زیست بر نمی‌آید. سمن‌ها، به دلیل ارتباط عمیق با جوامع محلی، انعطاف‌پذیری بالا و انگیزه داوطلبانه قوی، بازوهای اجرایی و نظارتی مهمی در مدیریت مناطق حفاظت‌شده هستند. آمار فعالیت‌های موفق سال‌های اخیر نشان می‌دهد که سمن‌ها در آموزش جوامع محلی، پایش آلودگی‌ها و به‌ویژه در مقابله با شکار و صید غیرمجاز، کارنامه درخشانی داشته‌اند.

او افزود: سمن‌ها می‌توانند شکاف میان دانش علمی و عمل محیط زیستی را پر کنند. برای مثال، در مناطقی مانند حاشیه تالاب جازموریان، سمن‌های محلی با اتکا به دانش بومی و شبکه‌های ارتباطی، قادرند تغییرات اقلیمی، کاهش سطح آب و شیوع بیماری‌ها در حیات وحش را بسیار سریع‌تر از سیستم‌های دولتی گزارش دهند. این سرعت در عمل و واکنش، برای مدیریت بحران‌های محیط زیستی حیاتی است.

نیک‌بخت در مورد موانع توسعه نقش سمن‌ها گفت: با وجود توانمندی بالا، سمن‌های زیست‌محیطی کرمان با چالش‌های جدی قانونی و مالی روبرو هستند. اولین چالش، موانع بوروکراتیک و عدم تفویض اختیار کافی از سوی نهادهای دولتی است. سمن‌ها اغلب فقط در حوزه‌های آموزشی و فرهنگی مشارکت داده می‌شوند و اجازه مشارکت واقعی و اجرایی در تصمیم‌گیری‌های کلان مانند صدور مجوزهای معدنی یا تعیین کاربری اراضی حساس را ندارند. این امر، نقش آن‌ها را به حوزه مشاوره و حمایت سطحی محدود می‌کند.

وی ادامه داد: چالش دوم، فقدان منابع مالی پایدار است. فعالیت‌های محیط زیستی، به‌ویژه پروژه‌هایی مانند احیای زیستگاه‌ها یا پایش حیات وحش، نیازمند بودجه‌های مستمر هستند. سمن‌ها عمدتاً متکی به کمک‌های مردمی و پروژه‌های کوتاه‌مدت دولتی هستند. این ناپایداری مالی، امکان برنامه‌ریزی بلندمدت، استخدام نیروی متخصص و حفظ تجهیزات لازم (مانند دوربین‌های تله‌ای یا تجهیزات پایش آلودگی) را از آن‌ها سلب می‌کند.

متخصص محیط زیست صنعتی، به نقش سمن‌ها در حفاظت از گونه‌های نادر اشاره کرد و اظهار داشت: در مناطق کوهستانی و بیابانی کرمان که زیستگاه گونه‌های جانوری ارزشمندی مانند پلنگ ایرانی یا هوبره هستند، سمن‌ها نقش اساسی در جمع‌آوری اطلاعات، جلوگیری از شکار و آموزش محیط‌بانان محلی دارند. داده‌های آماری نشان می‌دهد که هرگاه سطح مشارکت سمن‌ها در یک منطقه حفاظت‌شده افزایش می‌یابد، آمار تخلفات شکار غیرمجاز کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.

او تصریح کرد: سمن‌ها همچنین در فرآیند مهم کاهش تعارض میان انسان و حیات وحش بسیار مؤثرند. برای مثال، با آموزش دامداران محلی در خصوص روش‌های پیشگیری از حمله پلنگ به دام‌ها و اجرای طرح‌های جبران خسارت، سمن‌ها توانسته‌اند از کشتن حیوانات وحشی توسط بومیان که برای حفاظت از دام خود مجبور به این کار هستند، جلوگیری کنند. این نقش میانجی‌گری، در حفظ تنوع زیستی بسیار حیاتی است.

او افزود: سمن‌های زیست‌محیطی در کرمان، یک سرمایه اجتماعی ارزشمند و تخصصی هستند که باید به آن‌ها اعتماد کرد و موانع مالی و قانونی را از سر راهشان برداشت. این مشارکت، تضمین‌کننده بقای زیست‌بوم‌های منحصر به فرد استان در برابر تهدیدات روزافزون توسعه ناپایدار است.

خبرنگار: زهرا اسکندری

انتهای پیام/