به گزارش خبرنگار استانی ایسکانیوز از کرمان؛ پدیده فرونشست زمین به عنوان یکی از جدی‌ترین بحران‌های محیط زیستی و مهندسی در ایران، دشت‌های استان کرمان، به‌ویژه در مناطق مرکزی و شمالی، را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. برداشت بی‌رویه و غیرمسئولانه از منابع آب زیرزمینی، عملاً ستون فقرات هیدروژئولوژیکی استان را شکسته و منجر به فشرده شدن لایه‌های زیرین خاک شده است. این گزارش تحلیلی به بررسی داده‌های آماری سرعت فرونشست در دشت‌های حساس کرمان و واکاوی پیامدهای ویرانگر آن بر زیرساخت‌های حیاتی، اقتصادی و امنیتی استان می‌پردازد. برای تحلیل این فاجعه پنهان، با کاوه صمدی پژوهشگر ارشد تحلیل فضایی و مهندسی زلزله در مرکز ملی مدیریت بحران به گفتگو نشستیم.

کاوه صمدی در ابتدای تحلیل خود تصریح کرد: فرونشست زمین در کرمان، دیگر یک هشدار نیست، بلکه یک فاجعه جاری و خاموش است. داده‌های سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای (InSAR) که توسط سازمان زمین‌شناسی تحلیل می‌شوند، نشان‌دهنده نرخ‌های فرونشست بیش از ۲۰ سانتی‌متر در سال در برخی مناطق حساس دشت‌های استان است. این میزان نشست، نه تنها چندین برابر حد بحرانی جهانی است، بلکه نشان می‌دهد که در این مناطق، ظرفیت احیای سفره‌های آب زیرزمینی عملاً از دست رفته است.

او افزود: دلیل اصلی این پدیده، کسری مخزن تجمعی است که در طول دهه‌های اخیر به دلیل توسعه بی‌رویه کشاورزی و صنایع آب‌بر، بر منابع آب تحمیل شده است. با خارج شدن آب از منافذ خاک و فشرده شدن لایه‌ها، زمین مانند یک اسفنج فشرده می‌شود که این فرآیند غیرقابل برگشت است و پیامدهای آن، زیرساخت‌های استان را به طور جدی تهدید می‌کند.

صمدی مهم‌ترین پیامد فرونشست را آسیب مستقیم به زیرساخت‌های حیاتی و شریان‌های زندگی شهری و صنعتی دانست و اظهار داشت: فرونشست زمین، نه تنها خانه‌های روستایی را ترک می‌دهد، بلکه خطوط لوله انتقال گاز، نفت و آب، شبکه‌های فاضلاب، جاده‌ها و خطوط ریلی را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. داده‌های مهندسی نشان می‌دهد که ایجاد ترک‌های عمیق و گسل‌های فرونشستی در نزدیکی خطوط انتقال گاز، یک ریسک امنیتی و انفجار بزرگ را برای مناطق مسکونی ایجاد می‌کند.

وی ادامه داد: در شهرستان‌هایی نظیر رفسنجان و کرمان، تأثیر فرونشست بر راه‌های اصلی و پل‌های استراتژیک قابل مشاهده است. این نشست‌ها با ایجاد شیب و ترک در جاده‌ها، نه تنها به تصادفات و سوانح منجر می‌شوند، بلکه هزینه‌های نگهداری و ترمیم این زیرساخت‌ها را به صورت تصاعدی افزایش می‌دهند و منابع مالی استان را به جای توسعه، صرف ترمیم آسیب‌های محیط زیستی می‌کنند. فرونشست، یک تهدید علیه سرمایه‌های عمرانی استان کرمان است.

پژوهشگر ارشد مهندسی زلزله، به تهدید فرونشست بر میراث تاریخی کرمان اشاره کرد و گفت: بسیاری از بناهای تاریخی و میراثی استان که عموماً بر پایه ساختمان‌های خشتی و سنتی هستند، در برابر تنش‌های ناشی از فرونشست بسیار آسیب‌پذیرند. به عنوان مثال، در مناطقی که فرونشست فعال است، سازه‌های قدیمی دچار تغییر شکل، ترک‌های عمیق و کاهش پایداری شده‌اند که این امر، فرایند مرمت و نگهداری آن‌ها را بسیار پیچیده و پرهزینه می‌کند.

او تصریح کرد: علاوه بر این، فرونشست بر منابع آب باقیمانده نیز تأثیر می‌گذارد. فرونشست باعث تغییر شیب و مسیر جریان آب در قنات‌ها شده و بسیاری از این منابع سنتی تأمین آب را به کلی نابود کرده است. همچنین، فشرده شدن لایه‌های آبرفتی، ظرفیت ذخیره‌سازی طبیعی آب در سفره‌های زیرزمینی را کاهش می‌دهد و حتی اگر در سال‌های آتی بارش مناسبی داشته باشیم، زمین توانایی جذب و نگهداری آب را نخواهد داشت.

خبرنگار: زهرا اسکندری

انتهای پیام/