محمود فرشیدی؛ وزیر سابق آموزش و پرورش در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص شاخصه‌های یک وزیر کارآمد گفت: چهار گروه از آموزش و پرورش مطالبه دارند و برنامه‌های آینده وزارت خانه باید ناظر به پاسخگویی به این چهار گروه باشد. در راس آن‌ها کشور و مملکت است که برای پیشرفت خود سرمایه‌گذاری می‌کند، پس انتظار دارد که با سرمایه‌گذاری روی نسل آینده، آن‌ها سپاه پیشرفت کشور باشند و بتوانند از جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی دفاع کنند. دانش‌آموزان ارزشمندترین سرمایه‌های یک کشور هستند. انتظار کشور این است که افرادی مفتخر به ایرانی بودن و مناسب برای پیش بردن تمدن نوین انسانی تربیت شوند.

نگاه جامع به دانش‌آموز؛ کم‌کاری در مدارس ممنوع

او افزود: گروه دومی که از آموزش و پرورش مطالبه دارند، خانواده‌ها هستند. آن‌ها از آموزش و پرورش انتظار عدالت آموزشی دارند. انتظار دارند که مدرسه فرصتی برای شکوفایی استعدادهای فرزندانشان باشد. اعتلای مدارس دولتی خواسته خانواده‌ها است و نمی‌خواهند کم‌کاری در آموزش و پرورش باشد تا مجبور شوند فرزندشان را به آموزشگاه‌های آزاد ببرند و معلم خصوصی بگیرند. خواسته آن‌ها این است که در مدارس نگاه جامعی به فرزندانشان شود و رشد و پیشرفت کنند.

فرشیدی با اشاره به لزوم توجه به جایگاه معلم در برنامه‌های وزیر جدید عنوان کرد: گروه سوم که بیش از همه در مورد آن‌ها صحبت شده اما اقدامات شایسته‌ای صورت نگرفته است؛ معلمان هستند. بحث معیشتی، منزلتی، ارتقای جایگاه و دیده‌ شدنشان در جامعه خواسته معلمان است که واقعا لاینحل نیست و راهکار دارد.

او ادامه داد: گروه آخر که همه دست به دست هم داده‌ایم تا آن‌ها را تربیت کنیم، دانش‌آموزان هستند. مدرسه باید برای دانش‌آموز محل زندگی باشد که در آنجا پرشور و نشاط زندگی کند. در چنین مدرسه‌ای دانش‌آموز خوشحال است که به مدرسه می‌رود. مدرسه‌ای که روزآمد و پاسخگوی نیازهای روز دانش‌آموزان است، آن‌ها را با فناوری‌های جدید و سواد رسانه آشنا می‌کند و درواقع بستری است تا هر دانش‌آموز فرصت شکوفایی استعدادهای خود را بیابد.

عدم باور اجرای سند تحول بنیادین را مسکوت گذاشت

وزیر سابق آموزش و پرورش با انتقاد از آموزش تک‌بعدی در مدارس اظهار داشت: در سند تحول بنیادین به پرورش انسان‌ها به صورت چندبعدی اشاره شده است. متاسفانه در مدارس شاهد آموزش تک بعدی هستیم که بخشی از علم در قالب حفظیات مورد توجه قرار می‌گیرد اما به استعدادهای دیگری مانند هنر و ورزش توجه نمی‌شود. این خلاهای نظام تعلیم و تربیت ما است که باید برطرف شوند. این خواسته‌ها و مطالبات به نوعی هم‌پوشانی دارند که در سند تحول بنیادین تبلور پیدا می‌کنند. آموزش و پرورش بیش از دیگر دستگاه‌ها به دنبال تدوین سند تحول بنیادین و مشخص کردن نقشه راه خود بود اما متاسفانه عدم باور منجر به مسکوت ماندن آن شد. ده سال از تدوین این سند می‌گذرد اما آنگونه که باید عملیاتی نشده است.

وزیر باید به نظام تربیت اسلامی باور داشته باشد

وزیر سابق آموزش و پرورش ضمن اشاره به ویژگی‌های فردی لازم در وزیر جدید عنوان کرد: وزیر باید فرد متعهد، با اخلاصی و با اخلاقی باشد که معلمان بتوانند او را الگوی خود قرار دهند. باید فردی انتخاب شود که معلمان افتخار کنند که وزیر آن‌ها دارای اخلاق انسانی است. وزیر باید به نظام تعلیم و تربیت اسلامی باور داشته باشد و در برابر نفوذ تعلیم و تربیت غربی قاطع بوده و هشیار باشد.

او برقراری نظام تعلیم و تربیت اسلامی در مدارس را رکن مهمی می‌داند و در این خصوص اینگونه توضیح می‌دهد: برخی آموزه‌هایی از غرب آوردند و به سادگی هم نمی‌پذیرند که اسلام خود الگوی تعلیم و تربیت دارد. این الگو تدوین و نظام‌مند شده است اما این‌ها تلاش می‌کنند که سند تحول را دور بزنند یا آیین‌نامه‌های اجرایی آن را جور دیگری بنویسند. به همین جهد شاهد اجرایی شدن سند ۲۰۳۰ در کشور بودیم در حالی که سند تحول سال‌ها بایگانی شده بود. وزیر باید عزم جدی برای اجرای سند تحول داشته باشد و کشورهای غربی را که خود در برخی موارد به تضاد رسیده‌اند، الگوی تعلیم و تربیت قرار ندهد. وزیر باید شجاع باشد و در برابر مخالفت‌هایی که با پوشش علمی از اجرای سند می‌شود، مقامومت کند.


کلید حل مشکلات مزمن تحول‌خواهی است

فرشیدی بیان کرد: ویژگی بعدی وزیر باید جوانگرایی و تحول‌خواهی باشد. سال‌هاست که دانشگاه فرهنگیان نیروی متعهد، جوان و پرانرژی تربیت می‌کند که می‌توانند ظرفیت خوبی برای ایجاد تحول در آموزش و پرورش باشند. استفاده از این ظرفیت باید یکی از رویکردهای وزیر آموزش و پرورش باشد. تحول‌خواهی واژه‌ای فراتر از برنامه‌های معمولی و حتی اصلاحات است. در مواردی که مشکلاتمان مزمن شد و نمی‌توانیم با روش‌های معمولی حلش کنیم باید از روش‌های تحول‌خواهانه استفاده کنیم. درواقع رویکرد انقلابی برای حل مشکلات داشته باشیم.

استفاده از تجربه نخبگان و انرژی جوانان

او ادامه داد: برای مثال سال‌ها است که معلمان از معیشت گلایه دارند پس وزیر دولت جدید باید جسارت تحول داشته باشد. وزیر باید میان جوانان و نخبگان با تجربه توازن برقرار کند و از تجربه نخبه‌ها و انرژی جوانان استفاده کند. وزیر باید تمرکززدایی از شهرهای بزرگ کند و به معلمان استان‌ها فرصت رشد بدهد و میان حاکمیت و تمرکززدایی توازن برقرار کند. البته اقدام غیرمنطقی و یکباره به مفهوم تحول‌خواهی نیست بلکه باید با نگاهی انقلابی و منطقی به ارزش‌های نظام اسلامی نزدیک شود.

محمود فرشیدی ضمن تاکید بر انتخاب وزیری از جنس معلمان توضیح داد: وزیر دولت منتخب باید از جنس معلمان و از بدنه آموزش و پرورش باشد. مگر می‌توان در مورد پزشکی یا دین بدون تخصص حرف زد؟ پس چرا هرکسی به خود اجازه می‌دهد که در مورد آموزش و پرورش و معلمان نظردهد و مسائل را ساده ببیند؟ جز مقام معظم رهبری و امام رحمت‌الله علیه در میان مسئولان کمتر کسی جایگاه معلمان را درک کرده است. امام می‌فرماید که همه سعادت‌های شما از مدرسه است و کلیدش دست معلمان است یا مقام معظم رهبری می‌گوید که روحانی و پدر و مادر معلم هستند اما معلم آموزش و پرورش چیز دیگری است و من از ارادتمندان مخلص معلمان آموزش و پرورش هستم. نگاهی که این عزیزان به معلم دارند که می‌تواند کودکی را تحت تعلیم و تربیت والا قرار دهد و این پیچیده‌ترین کار خلقت است، دیگر مسئولان ندارند. حتی در گذشته یکی از رییسان جمهور گفته بود که اگر از خود معلمان وزیری انتخاب شود باهم دعوا می‌کنند؛ بنابراین از بیرون از آموزش و پرورش وزیر انتخاب شد.

آموزش و پرورش دیربازده است

وزیر سابق آموزش و پرورش با گلایه از انتخاب وزرایی خارج از این سازمان در این سال‌ها بیان کرد: نزدیک به ۱۵ سال مدیریت آموزش و پرورش در دستان افرادی بیرون از این سازمان بود. آیا ممکن است برای وزارت بهداشت وزیری از بیرون انتخاب شود؟ کسی که نداند کار معلم چه ظرافت‌هایی دارد و چگونه باید با دانش‌آموزان برخورد کند مناسب وزارت نیست. اینجا کارخانه نیست و اصلا آموزش و پرورش وزارت خانه نیست چراکه دیگر وزارت‌خانه‌ها به مردم خدمات می‌دهند اما این سازمان انسان تربیت می‌کند. وزیر باید کار معلم را بشناسد و زمانی که کسی بیرون از آموزش و پرورش انتخاب می‌شود ناخودآگاه معلم را تحقیر کرده‌ایم. برای این وزارت‌خانه چهار وزیر و یک سرپرست در این مدت انتخاب شد درحالی که هیچ وزارت‌خانه‌ای اینطور نبود. آموزش و پرورش دستگاهی دیربازده است و در دراز مدت خود را نشان می‌دهد. ده سال طول می‌کشد تا شخصیت یک انسان شکل بگیرد اما به این توجه نمی‌شود و فردی از بیرون به عنوان سرپرست انتخاب می‌شود.


وزیر لباس شریف معلمی بر تن داشته باشد

او افزود: در برخی از کشورها وزیر آموزش و پرورش ۱۲ سال تغییر نمی‌کند تا بتواند الگوی خود را به جامعه عرضه کند. برخی از بیرون آمدند و در مورد آسیب‌هاییی که وارد کردند هم پاسخ ندادند. جایگاه آن‌ها محفوظ بود و بعد از دوره‌ای سرپرستی در آموزش و پرورش به دستگاه خود بازگشتند. کسی که وزیر می‌شود باید لباس شریف معلمی بر تن داشته و افتخار معلم بودن داشته باشد که اگر از مسئولیت هم کنار رفت به مدارس بیاید و با معلمان همکلام شود.

وزرای مهمان تربیت معلم و معلم پرورش را حذف کردند

فرشیدی اظهار داشت: معلم پرورشی و تربیت معلم هم در دوران همین وزرای مهمان حذف شد. ما چند صد معلم کم داریم که جفایی به آموزش و پرورش است. تربیت معلم میراث رجایی و باهنر است و به دلیل عدم درک منحل شد. وزیر باید از جنس معلمان باشد. آموزش و پرورش رییس جمهور و وزیر تربیت کرده و از دامان آموزش و پرورش نیروهای برجسته تربیت می‌شوند. وزیر باید سوابق مدیریتی موفقی داشته باشد و بتواند تحول ایجاد کند.

وزیر جدید معیشت معلمان را در اولویت قرار دهد

وزیر سابق آموزش و پرورش در پایان با تاکید بر لزوم در الویت قرار دادن بحث معیشتی معلمان و تشکیل شورای اقتصادی و بهره بردن از کمک دیگر دستگاه‌ها برای این منظور، بیان کرد: وزیر جدید باید بحث معیشتی و رفاهی معلمان را در اولویت قرار دهد. همه وزرای آموزش و پرورش در این زمینه دچار مشکل بودند. این از مواردی است که به نگاه تحول‌خواهانه نیاز دارد. کلید حل مشکلات رفاهی معلمان در دستان رییس جمهور است. رییس جمهور باید دیگر دستگاه‌ها را به کمک آموزش و پرورش بفرستد. پیشنهاد می‌کنم که شورای عالی رفاهی آموزش و پرورش زیرنظر رییس جمهور یا معاون اول تشکیل شود. ظرفیت‌هایی در آموزش و پرورش هست که به دلیل قدرت نداشتن آموزش و پرورش عملیاتی نمی‌شوند. مثلا قانونی برای اختصاص ۴۰ درصد از مسکن‌های که واگذار می‌شوند به معلمان وجود دارد اما مسکوت مانده است‌. مواردی از این دست بیرون از آموزش و پرورش هست که به بودجه دولت ضرر نمی‌زند و سودش به معلمان می‌رسد اما اجرا نمی‌شوند. برخی موارد هم در آموزش و پرورش هست که کار اقتصادی است. وزیر مسئول تعلیم و تربیت است و برای موارد اقتصادی باید اقتصادیون دولت بیایند و به آموزش و پرورش کمک کنند. آموزش و پرورش باید بودجه پرورشی، تجهیزاتی داشته باشد تا احساس کنیم که مدرسه رنگ و بوی تازه‌ای گرفته است.