به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ هفته گذشته صد و سومین سالگرد هنریتا لاکس بود و این موضوع بهانه‌ای شد تا خانواده او بعد از ۷۰ سال با یک شرکت زیست‌فناوری به توافق برسند تا از سلول‌های لاکس که در تمام این مدت در به صورت بی‌پایان در آزمایشگاه رشد کردند و در تحقیقات بسیار بزرگی مورد استفاده قرار گرفتند، سهمی ببرند.
هنریتا لاکس، یک زن ۳۱ ساله، کشاورز تنباکو از ویرجینیا و مادر پنج فرزند بود که در سال ۱۹۵۱ در بیمارستان جان هاپکینز در آمریکا بر اثر سرطان دهانه رحم درگذشت. پزشکان در طی تلاش‌هایی برای معالجه‌اش کمی قبل از مرگ، سلول‌های سرطانی غیرعادی انعطاف‌پذیر لاکس را از تومور او برداشتند. این سلول‌ها برای چندین دهه بدون اطلاع خانواده‌اش توسط محققان مورد استفاده قرار گرفت.
این سلول‌ها به دلیل حروف اول نام و نام خانوادگی هنریتا لاکس «هلا» یا HeLa نامیده می‌شود و اولین سلول‌های انسانی هستند که بی‌پایان در آزمایشگاه رشد کردند، زیرا بقیه سلول‌هایی که تا آن زمان برداشت شده بودند، مردند.
جوایز نوبل
جالب است بدانید که تحقیقات با استفاده از این سلول‌های دزدی منجر به اکتشافات برنده جایزه نوبل شده و آزمایشگاه‌های سرتاسر جهان از این سلول‌ها در ساخت واکسن‌های مختلف -به‌ویژه در برابر فلج اطفال- و همچنین در شبیه‌سازی، لقاح آزمایشگاهی و تولید بسیاری از داروها استفاده کردند که به صنعتی که اکنون میلیاردها دلار ارزش دارد، دامن می‌زند.
خانواده لاکس تا دهه ۱۹۷۰ هیچ خبری از نقش لاکس در پزشکی نداشتند و به لطف ربکا اسکلوت، نویسنده کتاب پرفروش «زندگی جاودانه هنریتا لاکس» در سال ۲۰۱۰ به درک کامل آن دست یافتند. حتی فیلمی نیز تحت عنوان HBO از داستان لاکس ساخته شد که در آن اپرا وینفری نقش او را بازی کرد.
کیمبرلی لاکس، نوه او، در سال ۲۰۲۱ این دزدی سلول را نوعی نژادپرستی خواند و گفت: دانشمندان با او مانند یک موش آزمایشگاهی رفتار کردند.
بیشتر بخوانید:
کامپیوترهای نورونی زیر ذره‌بین اخلاق‌گرایان
ترمو فیشر، اولین شرکتی است که احتمالا به دلیل سوءاستفاده از سلول‌های هلا با پیگرد قانونی روبه‌رو شود. بیمارستان جانز هاپکینز در همان ابتدا خودش را تبرئه کرد و در وب‌سایتش اعلام کرد: هرگز کشف یا توزیع سلول‌های هلا را نفروخته یا از آن سودی نبرده است و حقوق آنها را نیز ندارد. زیرا سلول‌های هلا به طور رایگان و گسترده توسط جانز هاپکینز برای تحقیقات علمی ارائه شده است.
در این بیانیه آمده است: جانزهاپکینز در یک دهه گذشته با هماهنگی نزدیک با اعضای خانواده لاکس کار کرده است تا هنریتا لاکس را به رسمیت بشناسد و از او از طرق مختلفی از جمله بورسیه تحصیلی، تعامل با مدارس محلی و سمپوزیوم‌های سالانه تقدیر کند.
داستان غم‌انگیز
همانطور که گفته شد، هنریتا لاکس مادر پنج فرزند بود و در سال ۱۹۵۱ در حالی درگذشت که فقط ۳۱ سال داشت. او کشاورز تنباکوی آفریقایی-آمریکایی بود که به دلیل سرطان دهان رحم در بیمارستان جان‌هاپکینز تحت درمان قرار گرفت و دو نمونه از دهانه رحم او - یک قسمت سالم و یک قسمت سرطانی - بدون اجازه یا اطلاع او برداشته شد.
این سلول‌ها به دکتر جورج اتو گای منتقل شدند. او متوجه شد که می‌تواند آنها را زنده نگه دارد و به طور نامحدود رشد دهد. قبل از این، سلول‌های کشت شده تنها چند روز در آزمایشگاه زنده می‌ماندند. گای توانست یک سلول خاص را جدا کند و اولین رده سلولی نامیرای هلا راه‌اندازی کند.
از آن زمان این سلول‌ها در معرض سموم، ویروس‌ها و تشعشعات قرار گرفت و حتی به فضا فرستاده شد و بارها تکثیر شد. این سلول‌ها در هزاران پیشرفت پزشکی شرکت داشتند و به توسعه واکسن فلج اطفال، شبیه‌سازی و نقشه‌برداری ژن کمک کردند.
دکتر گای قصد فروش سلول‌های هلا را نداشت و از همان ابتدا آنها را به طور رایگان در اختیار محققان دیگر قرار می‌داد. ولی بعدها افراد دیگری سلول‌های هلا را به طور عمده تولید کردند و اقدام به فروش آنها کردند. در حالی که خانواده هنریتا در فقر کامل زندگی می‌کردند، بیمه خدمات درمانی نداشتند، فرزندانش توانایی تحصیل نداشتند و بیشترشان مشکلات جسمی داشتند، سلول‌های او شیشه‌ای ۲۵۰ دلار به فروش می‌رسیدند!
سلول‌های هلا نقش مهمی در پیشرفت علم داشته‌اند. گرایش ویروس شناسی با آلوده کردن سلول‌های هلا به انواع و اقسام ویروس‌ها به وجود آمد. سلول‌های هلا حتی به فضا سفر کردند تا ثابت کنند سلول‌های سرطانی می‌توانند در فضا رشد کنند. حتی اگر به خاطر سلول‌های هلا نبود، ممکن بود علم ژنتیک وجود نداشته باشد.
شاید مهم‌ترین اثر سلول‌های هلا، کشف واکسن فلج اطفال باشد. در دهه 50 میلادی اپیدمی فلج اطفال در آمریکا شیوع یافته بود و تنها در سال ۱۹۵۲، حدود ۶ هزار نفر به این بیماری مبتلا شده بودند. محققان بسیاری تلاش می‌کردند تا واکسنی برای فلج اطفال کشف کنند. جوناس سالک، کاشف اولین واکسن فلج اطفال، در تحقیقاتش از سلول‌های هلا استفاده کرده بود.
امروزه محققان از سلول‌های هلا در موارد مختلفی مثل تست کردن داروهای سرطان و بیماری‌هایی مثل پارکینسون استفاده می‌کنند. حتی بعضی از کمپانی‌های تولید کننده لوازم آرایشی برای پی بردن به عوارض جانبی محصولاتشان از سلول‌های هلا استفاده می‌کنند.
خانواده هنریتا تا سال ۱۹۷۰ از سلول‌های هلا خبری نداشتند. در این سال شخصی از بیمارستان جانز هاپکینز با دی، همسر هنریتا تماس گرفت و به او گفت که سلول‌های همسرش در لوله‌های آزمایشگاهی زنده هستند.
جالب است بدانید که تا سال ۲۰۱۴، دانشمندان حدود ۲۰ تن سلول هلا را رشد دادند و تقریبا ۱۱ هزار اختراع مربوط به سلول‌های هلا ثبت کردند.
یکی از محققان تخمین زد که اگر تمام سلول‌های هلای موجود را به هم بچسبانیم، حداقل سه بار به دور سیاره می‌چرخند. در سال ۲۰۱۰، یک لوله از سلول‌های هلا به قیمت ۲۶۰ دلار آمریکا فروخته شد. اما متاسفانه خانواده هنریتا هرگز بابت کمک مالی او غرامت دریافت نکرده‌اند و این در حالی است که اکثر آنها قادر به پرداخت بیمه درمانی هم نیستند.
دکتر رولاند پاتیلو از دانشکده پزشکی مورهاوس در آمریکا، بعد از خواند کتاب «زندگی جاودانه هنریتا»، نوشته ربکا اسکلوت، یک سنگ قبر به لاکس اهدا کرد، زیرا قبر او برای چندین دهه بی‌نشان بود.
روی سنگ قبر او که به شکل کتاب است، نوشته شده:
هنریتا لاکس،
اول اوت ۱۹۲۰ تا چهارم اکتبر ۱۹۵۱
به یادگار عاشقانه یک زن، همسر و مادری خارق‌العاده که زندگی بسیاری را تحت تأثیر قرار داد.
در اینجا هنریتا لاکس (HeLa) آرام گرفته است. سلول‌های جاودانه او برای همیشه به بشریت کمک خواهند کرد.
انتهای پیام/
نظر شما