به گزارش خبرنگار علم و فناوری ایسکانیوز؛ همکاری‌های تحقیقاتی بین چین و آمریکا -در میان سایر کشورهای غربی- در سال‌های اخیر سیر نزولی طی کرده است و منابع زیادی شاخص‌های اولیه یک رکود احتمالی را تائید می‌کنند.
به عنوان مثال، گزارش ماه اوت وزارت آموزش، فرهنگ، ورزش، علم و فناوری ژاپن حاکی از آن است که تعداد مقالات تحقیقاتی مشترک دانشمندان آمریکا و چین در سال ۲۰۲۱ کاهش یافته است. البته اولین نزول سالانه از سال ۱۹۹۳ خود را نشان داده است.
داده‌های «نیچر ایندکس» با توجه به تالیف مقالات در مجلات وابسته به نیچر نیز نشان می‌دهد که تمایل دانشمندان مستقر در چین برای همکاری‌های بین‌المللی کاهش یافته است.
مجله نیچر ماه گذشته نیز گزارش داد که جدایی چین از کشورهای غربی نشان دهنده تقویت پیوندهای علمی این کشور با کشورهای کم‌درآمد و متوسط به عنوان بخشی از «ابتکار کمربند و جاده» است.
ابتکار کمربند و جاده چیست؟
ابتکار کمربند و جاده یک طرح سرمایه‌گذاری در زیربناهای اقتصادی بیش از ۷۰ کشور جهان و سازمان‌های بین‌المللی و توسعه ۲ مسیر تجاری «کمربند اقتصادی راه ابریشم» و «راه ابریشم دریایی» است که در مرکز سیاست خارجی شی جین پینگ، دبیرکل حزب کمونیست چین و رهبر عالی‌مقام این کشور، قرار دارد. او این استراتژی را اولین بار در جریان یک سفر رسمی به قزاقستان در سپتامبر ۲۰۱۳ معرفی کرد.
پشتوانه این طرح قدرت صنعتی اقتصاد چین و توان سرمایه‌گذاری آن است. این طرح می‌تواند به همراه قدرت نظامی چین، به هژمونی این کشور در آسیای شرقی بینجامد و در نهایت با تفوق بر مسیرهای تجاری خشکی و آبی اوراسیا، چین را به سوی قدرت برتر در اقتصاد جهانی رهنمون کند. موافقان این طرح، آن را راهی برای شکاف زیرساخت‌ها بین کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای در حال توسعه، کمک به رشد اقتصادی این کشورها و رونق تجارت بین‌المللی می‌دانند. اما مخالفان آن را طرحی استعماری می‌دانند که بسیاری از کشورهای هدف، توان بازپرداخت دیونش را ندارند و قراردادهایش شفاف نیست. چین از طرحی ۹۰۰ میلیارد دلاری برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقتصادی این پروژه عظیم مدنظر گرفته هست.
نیچر توضیح می‌دهد که ابتکار کمربند و جاده دلیل خوبی برای چین است تا بتواند با کمک کشورهای کم‌درآمد و متوسط نه تنها سطح علمی خود را بالا ببرد، بلکه بودجه تحقیقاتی و ظرفیت پژوهشی‌اش را نیز افزایش دهد.
موازی‌کاری
نیچر توضیح می‌دهد که این اقدامات چین باعث ایجاد سیستم‌های علمی موازی می‌شود؛ یکی در آمریکای شمالی و اروپا و دیگری در چین. و این در حالی است که بزرگ‌ترین چالش‌هایی که بشر با آن مواجه است، از مبارزه با تغییرات آب و هوایی تا پایان دادن به فقر در مجموعه‌ای از اهداف مورد توافق جهانی یعنی اعداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد گنجانده شده و نزدیک شدن به این اهداف بدون دانش مشترک پیشرفت را کند می‌کند، زیرا باعث ایجاد سیستم‌های رقابتی برای پیشبرد و اجرای راهکارها خواهد شد. این سناریویی است که جامعه پژوهشی باید از آن آگاهی بیشتری داشته باشد و برای اجتناب از آن تلاش کند.
شاخص نیچر دلایلی برای کاهش همکاری بین چین و غرب ارائه می‌دهد که یکی از آنها محدودیت‌های سفر بین چین و کشورهای دیگر است که البته این موضوع از شیوع کووید ۱۹ شروع شد و همکاری‌های این کشور را به کشورهای دیگر محدود کرد. دلیل دیگر آن تنش‌های ژئوپلیتیکی متعدد است که دولت‌های غربی را بر آن داشته مشارکت تحقیقاتی خود را با چین به دلایل امنیت ملی محدود کنند و بالعکس. تغییر روند انتشار برای محققان در چین نیز بخشی از این ترکیب است.
تحقیقات «کار ریچارد فریمن»، اقتصاددان و «کینگنان زی»، پژوهشگر مالکیت فکری از دانشگاه هاروارد در کمبریج، نشان می‌دهد که همکاری‌های آمریکا و چین بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۲ کاهش یافته و میزان مقالات مشترک آمریکا و چین نسبت به کل انتشارات چین ۵/۴ درصد کاهش یافته است.
بیشتر بخوانید:
۱۰۰۰ محقق از فهرست پراستنادترین‌ها به دلیل تقلب علمی حذف شدند / سقوط شدید دانشگاه‌های سعودی در رتبه‌بندی جهانی
اما نکته جالب اینجاست که در همین بازه زمانی تعداد کل مقالات چاپ شده چین بسیار سریع‌تر از آمریکا رشد کرده است و در نتیجه این کاهش از نظر حجم بسیار بیشتر از چیزی است که تصور می‌شود. این مطالعه همچنین نشان می‌دهد که در این دوره، تعداد مقالاتی که فقط نویسندگان چینی داشتند، به تدریج افزایش یافته است.
دهه‌ها همکاری
بخش دیگری از داستان کم شدن همکاری‌های پژوهشی چین و آمریکا این است که محققان چینی در صورت همکاری یا انتشار مقاله در سطح بین‌المللی دیگر پاداشی دریافت نمی‌کنند، بلکه در صورتی تشویق می‌شوند که در مجلات خود چین مقاله منتشر کنند.
از نظر کارشناسان، این روندها دلیل زیادی برای نگرانی ندارند. قدرت علمی چین تثبیت شده است و این کشور با شرکای جدید درگیر است و تخصص و تجربه را به سیستم علمی جهانی می‌آورد. اما خطر این است که اکوسیستم تحقیقاتی بین‌المللی، مبتنی بر درک مشترک قرن‌ها از چگونگی ایجاد، ساخت و بهبود دانش طی دهه‌ها همکاری جهانی، به ۲ بخش تقسیم می‌شود.
نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد چنین اختلافی رخ نخواهد داد و گفت‌وگوی علمی بین چین و غرب شروع به احیای مجدد می‌کند. به نظر می‌رسد دیدار این ماه بین جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، و شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، حاکی از بازگشت رویکرد سازنده به روابط است.
چین همچنین به دنبال همکاری نزدیک‌تر با اروپا است. مقامات، از جمله هو جیانگو، رئیس آکادمی علوم چین در پکن، ماه گذشته در تلاش برای بهبود روابط به این قاره سفر کردند.
انتهای پیام/
نظر شما