به گزارش خبرنگار بین‌الملل ایسکانیوز، نشریه آمریکایی «نشنال اینترست» در گزارشی به قلم «آرش توپچی نژاد» به بررسی چرایی عزم دو کشور ایران و روسیه برای تقویت همکاری‌های مشترک پرداخته است. از نظر وی در شرایطی که دو کشور ایران و ورسیه در حال مذاکره با غرب هستند، همکاری‌های مشترک می‌تواند علاوه بر تامین منافع ملی آنها، وزنه سنگین‌تری در مقابل غرب برای هر دو کشور ایجاد کند. تحلیلگر نشنال اینترست با اشاره به حمایت پوتین از ایجاد منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی اورآسیا، این امر را فرصتی بسیار عالی برای ایران معرفی می‌کند که منافع اقتصادی و تجاری زیادی به همراه خواهد داشت.
متن کامل گزارش مذکور بدین شرح است:
ابراهیم رئیسی و ولادیمیر پوتین در اولین دیدار حضوری که در 19 ژانویه 2022 انجام شد، تعهد خود در راستای تقویت روابط دوجانبه را به تصویر کشیدند. همزمان با تبادل نظر روسای جمهور، وزیر نفت ایران اعلام کرد که تهران و مسکو در توافق‌های تجاری در بخش‌های انرژی، حمل‌ونقل و بانکی گام‌هایی برداشته‌اند. با این حال، مهمترین نکته در سفر رئیسی به مسکو، ارائه پیش نویس توافقنامه همکاری بیست ساله ایران و روسیه بود. این قرارداد که به منظور تداوم پیمان همکاری اقتصادی قبلی سال 2001 ارائه شده، افزایش همکاری در زمینه‌های امنیتی، حمل و نقل و تجارت بین تهران و مسکو را پیشنهاد می‌کند.
این قرارداد هنوز در حال مذاکره است و دولت ایران اعلام کرده که مفاد آن باید ابتدا علنی و سپس به تصویب مجلس برسد. قرارداد همکاری بیست ساله از سال گذشته مورد بررسی قرار گرفته و ایران همچنان در حال سنجش میزان علاقه پوتین به آن است و احتمالا در آینده نزدیک محقق نشود. با این حال این توافق از آن جهت حائز اهمیت است که نشان دهنده اعتقادات تهران و مسکو در مذاکراتشان با غرب است.
ایران و روسیه هر دو بر سر تقاطع ژئواستراتژی‌های منطقه‌ای خود قرار دارند. هیئت ایرانی در 8 فوریه، برای هشتمین و احتمالا آخرین دور مذاکرات در مورد احیای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به وین بازگشت. برخلاف توافق‌های متعارف، برجام به دلیل بی‌اعتمادی متقابل شکل گرفت و ایران اکنون خواهان تضمینی است که واشنگتن از تعهدات خود مانند سال 2018 خارج نخواهد شد. ایران همچنین در مورد حذف تمامی تحریم‌ها در ازای پایبندی به تعهدات هسته‌ای خود پافشاری می‌کند؛ درخواستی که به نظر می‌رسد مقامات اروپایی آن را زیاده‌خواهانه می‌دانند.
برخی روسیه -به عنوان یکی از امضاکنندگان سازنده توافق هسته‌ای- را «وکیل» ایران در روند مذاکره مجدد می‌دانند. مذاکرات وین در حالی از سر گرفته شده که روسیه از طریق امانوئل مکرون -رئیس جمهور فرانسه- وارد مذاکرات خود با غرب شده است. روسیه در حال حاضر درگیر یک بن بست علیه ناتو و اوکراین است. پوتین با استقرار بیش از 100000 سرباز روسی که مرزهای اوکراین را احاطه کرده‌اند، نگرانی‌های خود را در مورد آنچه که او تجاوز ناتو به جناح غربی روسیه می‌داند را ابراز کرده است. رویکردهای دیپلماتیک تهران و مسکو با ایالات متحده و همتایان اروپایی آن در روزهای آینده، به طور قابل توجهی بر چشم انداز تنش‌زدایی در شرق اروپا و خاورمیانه تأثیر خواهد گذاشت. با این حال، هر دو کشور متعهد به دنبال کردن منافع ملی خود هستند و توافقنامه همکاری بیست ساله ممکن است پیامدهای مهمی در این ارتباط داشته باشد.
دولت ایران بر تبلیغ منافع اقتصادی و امنیتی توافق ایران و روسیه تمرکز کرده است. روسیه در حال حاضر به ترتیب 4 درصد و 2 درصد از واردات و صادرات ایران را شامل می‌شود. تهران قصد دارد حجم تجارت خود با روسیه را به 25 میلیارد دلار برساند. این هدف ممکن است بیش از حد جاه طلبانه به نظر برسد، اما در سال 2007، ایران پیش بینی کرد که تجارت خود با روسیه در یک دهه آینده به 200 میلیارد دلار برسد. با این حال، تجارت دوجانبه در سال 2021 به بیش از 3.5 میلیارد دلار رسید. برای مقایسه، تجارت سالانه روسیه با ترکیه بین 20 تا 25 میلیارد دلار است. تحریم‌های ایالات متحده به عنوان مانع اصلی عمل کرده و چشم انداز تجاری تهران را محدود می‌کند و هر گونه تعهد بلندمدت شرکای تجاری را این کشور پیچیده می‌سازد.
گذشته از منافع تجاری مستقیمی که همکاری با روسیه برای ایران دارد، این کشور به دنبال دستیابی به منافع اقتصادی گسترده‌تری در اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. پوتین در دیدار حضوری خود با رئیسی از ایجاد منطقه آزاد تجاری بین ایران و اتحادیه اقتصادی حمایت کرد. رئیسی در میان شک و تردید نسبت به رفع تحریم‌ها با چشمانی امیدوار به چنین پیشرفت‌های مالی می‌نگرد.
ایران علاوه بر پتانسیل اقتصادی، توافق بیست ساله را راهی برای تحکیم همکاری امنیتی خود با روسیه و تضمین قراردادهای تسلیحاتی جدید می‌داند. گزارش‌ها حاکی از آن است که تهران قصد دارد جنگنده‌های سوخو-35 ساخت روسیه را برای بازسازی نیروی هوایی خود خریداری کند. همچنین دولت رئیسی علاقه دارد که سامانه دفاع موشکی اس-400 را از این کشور خریداری کند. در حالی که تحریم شورای امنیت سازمان ملل که صادرات تسلیحات به ایران را ممنوع می‌کرد در اواخر سال 2020 به پایان رسید، روسیه از ارائه هرگونه معامله به ایران خودداری کرده است. شاید یکی از دلایلش این باشد که تهران بودجه لازم برای چنین معاملاتی را نداشته باشد. از زمان خروج دونالد ترامپ -رئیس جمهور آمریکا- از برجام، ذخایر ارزی خارجی و طلای ایران به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
ایران برای دستیابی به تسلیحات روسی به ارزش 10 میلیارد دلار برنامه‌ریزی کرده بود، اما وضعیت وخیم مالی این کشور برخی از تحلیلگران را متقاعد کرده که هرگونه قرارداد دفاعی با کرملین احتمالا بیش از 2 میلیارد دلار نخواهد بود. توافقنامه همکاری می‌تواند ایران را قادر سازد تا در ازای تخفیف‌های بیشتر برای تسلیحات روسیه، به شرایط مطلوبی در بخش نفت و گاز خود دست یابد. اما این هزینه فقط مالی نیست، زیرا روسیه روابط نزدیکی با رقبای منطقه‌ای ایران از جمله اسرائیل و عربستان سعودی دارد. پوتین توازن در روابط خود با قویترین قدرت‌های خاورمیانه را به خطر نخواهد انداخت. همه در کرملین موافق نیستند که توافق بلندمدت با تهران منافع امنیتی مستقیمی خواهد داشت.
دورنمای توافق بیست ساله در ایران نیز حامیان و منتقدان زیادی دارد. این قرارداد شبیه یک پیمان همکاری بیست و پنج ساله با پکن است که اخیرا عملیاتی شد. در حالی که برخی از توافق ایران و روسیه برای تنوع بخشیدن به وابستگی تجاری تهران به چین حمایت می‌کنند، منتقدان از امتیازات فراسرزمینی بیم دارند که یادآور امتیازاتی است که در دوره قاجار به دولت روسیه داده شد. به عنوان مثال، گازپروم روسیه و ترانسنفت اخیرا بزرگترین سهام را در میدان گازی تازه کشف شده چالوس ایران به دست آورده‌اند. روسیه تخمین زد که این میدان گازی می‌تواند 52 درصد نیاز اروپا را طی بیست سال تامین کند. دو شرکت چینی 28 درصد از عرضه را به اشتراک خواهند گذاشت و باقیمانده تولید میدان گازی به شرکت کپکو ایران اختصاص خواهد یافت. بنابراین، برخی از منتقدان بر این باورند که ایران ممکن است ظرفیت‌های اقتصادی بلندمدت خود را فدای نیازهای مالی کوتاه مدت کند.
تفاوت در منافع ژئوپلیتیکی ایران و روسیه این پرسش را مطرح می‌کند که توافق بیست ساله تا چه حد می‌تواند همکاری‌های امنیتی، اقتصادی و صنعتی این کشورها را تقویت کند. حتی اگر این توافق منافع ملموس کمی برای هر یک از طرفین داشته باشد، این چشم‌انداز می‌تواند اهرم سیاسی را به تهران و مسکو بدهد که در مذاکرات خود با غرب به دنبال آن هستند. عامل مشترک بین این دو کشور گفتگوی مداوم آنها با ایالات متحده و متحدانش است. اگر وضعیت در اوکراین تشدید شود، احتمالا پوتین در تلاش برای تحت فشار قرار دادن ایالات متحده و متحدانش در ناتو از یک جبهه دیگر، از احتیاط‌های خود در مورد تعهد کامل به ایران چشم پوشی کند.
کرملین همچنین ممکن است از تهدید فروش تسلیحات به ایران به عنوان اهرم سیاسی در مذاکرات بر سر اوکراین استفاده کند. به این ترتیب، یک توافق بیست ساله احتمالا یک معامله واقعی تسلیحاتی را ارائه نمی‌دهد اما تهدید یک معامله می‌تواند به عنوان یک ابزار چانه‌زنی به کار گرفته شود. به همین ترتیب، ایران می‌تواند از این توافق برای نشان دادن این موضوع استفاده کند که در صورت ادامه تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده، از استراتژی‌های جایگزین استفاده خواهد کرد. رئیسی منتظر توافق هسته‌ای نخواهد ماند تا بقیه دوره ریاست جمهوری‌اش به اتمام برسد. با توجه به مذاکرات جداگانه ایران، روسیه و غرب، ظرفیت یک پیمان بیست ساله ایران و روسیه شاید برای غرب مهمتر از خود ایران و روسیه باشد.
انتهای پیام/
نظر شما